შემოსავლების სამსახურმა გადასახადების ე.წ. არაპირდაპირი მეთოდით გამოანგარიშების მეთოდური მითითება დაამტკიცა.
ზოგადად არაპირდაპირი მეთოდით გადასახადების გამოანგარიშება გულისხმობს შემოსავლების სამსახურის მიერ გადასახადების გამოანგარიშებას არა მხოლოდ პირველადი და სააღრიცხვო დოკუმენტაციის საფუძველზე, არამედ შემოსავლების სამსახურის ხელთ არსებული ნებისმიერი სხვა ინფორმაციიდან გამომდინარე. ანუ სხვაგვარად რომ ვთქვათ შემოსავლების სამსახურის მიერ არაპირდაპირი მეთოდის გამოყენების მაგალითებია ფიზიკური და იურიდიული პირებისთვის გადასახადის გამოანგარიშება არათუ გადასახადის გადამხდელის აღრიცხვის ან/და ბანკში მიღებული შემოსავლების საფუძველზე, არამედ ისეთი მეთოდების გამოყენებით როგორიცაა მაგალითად:
- ვაჭრობის სფეროში არსებული გადამხდელებისთვის შემოწმების შედეგად გადასახადის გამოანგარიშება კომპანიაში დაფიქსირებული დოკუმენტური საშუალო წლიური ფასნამატის გამოყენებით.
- ვაჭრობის სფეროში არსებული გადამხდელისთვის შემოწმების შედეგად გადასახადის გამოანგარიშება სხვა ანალოგიური საქმიანობის განმახორციელებელი გადამხდელის ფასნმატიდან გამომდინარე.
- წარმოების სფეროში არსებული კომპანიისთვის გადასახადების გამოანგარიშება ელ. ენერგიის ან ვთქვათ გაზის ხარჯიდან გამომდინარე.
- წარმოების სფეროში არსებული კომპანიისთვის გადასახადების გამოანგარიშება წარმოების კალკულაციებიდან გამომდინარე.
- ასევე ნებისმიერ სხვა ინფორმაციაზე დაყრდნობით გადასახადების გამოანგარიშების შემთხვევები.
მოქმედი კანონმდებლობითა და შემოსავლების სამსახურში არსებული პრაქტიკის მიხედვით მოქმედი არაპირდაპირი მეთოდის გამოყენების საფუძველი ჩნდება იმ შემთხვევაში თუ სახეზეა ქვემოთ მოცემული 3 შემთხვევიდან ერთ-ერთი შემთხვევა:
- გადასახადის გადამხდელს არ გააჩნია ბუღალტრული აღრიცხვა
- არსებული აღრიცხვიდან შეუძლებელია გადასახადების გამოანგარიშება
- სახეზეა ქვემოთ მოცემული შემთხვევებიდან ერთზე მეტი შემთხვევა: ა) აქტივების დაუსაბუთებელ ზრდა; ბ) პირის მიერ ეკონომიკური საქმიანობისათვის ან/და პირადი მოხმარებისათვის გაწეული ხარჯის გადაჭარბება დეკლარირებულ შემოსავალზე; გ) მიმდინარე საგადასახადო კონტროლის ღონისძიებების შედეგად გამოვლენილი საგადასახადო სამართალდარღვევის ჩადენის ორი ან მეტი შემთხვევა; დ) არსებითი სხვაობის გამოვლენას პირის მიერ საგადასახადო ორგანოსათვის წარდგენილ ან/და დეკლარირებულ დაბეგვრასთან დაკავშირებულ მონაცემებსა და მიმდინარე საგადასახადო კონტროლის ღონისძიებების შედეგად ფაქტობრივად დაფიქსირებულ მონაცემებს შორის
აღნიშნული ნიშნავს იმას რომ თუ მაგალითისთვის კომპანიას არ გააჩნია ბუღალტრული აღრიცხვა ან აღრიცხვიდან შეუძლებელია გადასახადის გამონაგარიშება ან სახეზეა ზემოთ ჩამოთვლილი 4 სიატუაციიდან 1-ზე მეტი სიტუაცია, ასეთი გადასახადის გადამხდელის შემთხვევაში შემოსავლების სამსახურმა შესაძლოა გამოიყენოს ე.წ. არაპირდაპირი მეთოდი და მისი გადასახადი გამოიანგარიშოს არათუ მისი ბუღალტრული აღრიცხვის მიხედვით ან ბანკში ჩარიცხული შემოსავლებიდან გამომდინარე არამედ ზემოთ ხსენებული მაგალითებში მოცემულ ერთ-ერთი (ფასნამატის გავრცელება, დენის ხარჯიდან შემოსავლის დათვლა და ა.შ.) ან სხვა მიდგომების მიხედვით. უნდა აღინიშნოს ის რომ შემოსავლების სამსახური ამ დრომდე აღნიშნულ მეთოდს ძირითადად იყენებდა მხოლოდ მეწარმე სიბიექტებთან მიმართებში და არამეწარმე პირებთან მიმართებაში ან უბრალოდ დაქირავებით მომუშავე პირებთან მიმართებით აღნიშნული მეთოდის გამოყენების პრაქტიკა არ არსებობდა. გარდა ამისა ძალიან იშვიათი იყო შემთხვევები როდესაც შემოსავლების სამსახური აქტივების დაუსაბუთებელი ზრდის საფუძვლით იყენებდა არაპირდაპირ მეთოდს ამა თუ იმ გადამხდელთან, ამავდროულად ხარჯის გადაჭარბებას დეკლარირებულ შემოსავალზე გადამეტების შემთხვევასთან ერთად.
სხვაგვარად რომ ვთქვათ არაპირდაპირი მეთოდის გამოყენება შემოსავლების სამსახურის მიერ ძირითადად მხოლოდ ბიზნეს სუბიექტებთან მიმართებაში ხდებოდა.
თუმცა ერთგვარ სიახლეს წარმოადგენს ის რომ შემოსავლების სამსახურმა ახალი მეთოდური მითითებით არაპირდაპირი მეთოდით გადასახადების გამოანგარიშება შესაძლოა მოახდინოს არა მხოლოდ მეწარმე არამედ არამეწარმე ფიზიკურ პირებთან მიმართებაშიც (თუ სახეზე ზემოთ ხსენებული 3-დან ერთ-ერთი შემთხვევა) , რაც ცალსახად მნიშნელოვან სიახლეს წარმოადგენს შემოსავლების სამსახურის მანამდე არსებული მიდგომის ნაწილში, რამაც შესაძლოა მნიშვნელოვანი როლი ითამაშოს ფიზიკური პირების გადასახადების ადმინისტრირების ნაწილში. ახლად გამოცემული მეთოდური მითითების მიდგომების მიხედვით არაპირდაპირი მეთოდი შემოსავლების სამსახურის მხრიდან არამეწარმე ფიზიკურ პირებთან მიმართებაშიც შეიძლება იქნეს გამოყენებული მაგალისთისთვის იმ შემთხვევაში თუ ამ ფიზიკურ პირთან მიმართებაში ადგილი აქვს აქვს აქტივების დაუსაბუთებელ ზრდას და ამავდროულად სააღრიცხვო დოკუმენტაციაში გაუთვალისწინებელი ხარჯების (ე.ი. დამატებითი ხარჯების) გამოვლენას . აღნიშნული კი იმას ნიშნავს რომ შემოსავლების სამსახურმა ე.წ. არაპირდაპირი მეთოდი იმ ფიზიკური პირების მიმართაც შეიძლება გაავრცელოს ვისაც უფიქსირდება აქტივი შესაბამისი შემოსავლების მიღების გარეშე გარეშე და ამავდროულად ადგილი აქვს ისეთი ხარჯების გამოვლენას რაც ან ფიზიკური პირის სააღრიცხვო დოკუმენტაციაში გაუთვალისწინებული არ არის, რაც მანამდე გამოყენებულ მიდგომებთან შედარებით მეტად მნიშნელოვან სიახლეს წარმოადგენს.
მაგალისთისთვის აღნიშნული მეთოდური მითითების მიხედვით აქტივების დაუსაბუთებელ ზრდად ფიზიკურ პირს შეიძლება ჩაეთვალოს აქტივების მიღება მათი შესყიდვისთვის საკმარისი შემოსავლის გარეშე; კერძოდ შემოსავლების სამსახურის მიერ ასეთად განიხილება შემდეგი შემთხვევა:
მაგალითი N3
ფაქტობრივი გარემოება საგადასახადო შემოწმებით გამოვლინდა, რომ პირს სხვადასხვა ხარჯის გაწევასთან ერთად, უფიქსირდება ავტომანქანის შეძენა. ამასთან, მიუხედავად იმისა, რომ პირის განმარტებით, მისი ყველა, მათ შორის, დაბეგვრისგან გათავისუფლებული შემოსავალი და ხარჯი დეკლარირებულია, დადგინდა, რომ დეკლარირებული შედეგებით, პირის მიერ ფაქტობრივად (ხელზე) მიღებული შემოსავალი არ არის შესაბამისი ავტომანქანის შესაძენად საკმარისი. კერძოდ, ავტომანქანის ღირებულება შეადგენს 100 000 ლარს, ხოლო, ფაქტობრივად (ხელზე) მიღებული შემოსავალი – 30 000 ლარს. ასევე, დგინდება, რომ არ მომხდარა ავტომანქანის (მათ შორის ავტომანქანის შესაძენად განკუთვნილი ფულის) მიღება ჩუქებით, მემკვიდრეობით, მოგების სახით და ა.შ.
შეფასება და შედეგი მოცემულ პირობებში, ვინაიდან ადგილი აქვს აქტივების შეძენას მათი შესყიდვისთვის საკმარისი შემოსავლის მიღების გარეშე, ჩაითვლება, რომ ადგილი აქვს პირის აქტივების დაუსაბუთებელ მიღებას შესაბამისი ოდენობით (იგულისხმება (100 000 – 30 000) 70 000 ლარი).
ამავე მეთოდური მითითების მიხედვით კი სააღრიცხვო დოკუმენტაციაში გაუთვალისწინებელი ხარჯების გამოვლენად შესაძლოა მიჩნეულ იქნეს შემდეგი გარემობები:
ა) მიღებული მომსახურებისთვის გაწეული აღურიცხველი ხარჯის გამოვლენა;
ბ) გაწეულ მომსახურებასთან დაკავშირებული აღურიცხველი ხარჯის გამოვლენა;
გ) შეძენილი პროდუქციისთვის გაწეული აღურიცხველი ხარჯის გამოვლენა;
დ) მიწოდებულ საქონელთან დაკავშირებული აღურიცხველი ხარჯის გამოვლენა;
ე) სხვა ნებისმიერი აღურიცხველი ხარჯის გამოვლენა.
გამოდის რომ თუ არამეწარმე ფიზიკურ პირს ექნება შეძენილი ბინა ან ავტომანქანა და არ ექნება მიღებული შესაბამისი შემოსავლები რომელიც აუციილებელია ამ ქონების შესაძენად და ამავე დროს ადგილი ექნება სააღრიცხვო დოკუმენტაციაში გაუთვალისწინებელი ხარჯების გამოვლენას (სააღრიცხვო დოკუემენტაციად მ.შ. ითვლება ცნობები, განცხადებები, განმარტებები, დეკლარაციები და ა.შ. ) ასეთ ფიზიკურ პირთან მიმართებაში მის მიერ დაუდეკლარირებელ შემოსავალზე შესაძლებელია მოხდეს მოქმედი გადასახადების დარიცხვა ე.წ. არაპირდაპირი მეთოდით, რაც იმას ნიშნავს რომ ფიზიკური პირთან მიმართებაში ვისაც არ აქვს შესაბამისი ლეგალური შემოსავლები შესაძლოა გამოყენებული იქნას არაპირდაპირი მეთოდი თუ ამავე დროს სხვა ინფორმაციის წყაროებიდან გამომდინარე ადგილი ექნება ე.წ. დამატებითი ხარჯების გამოვლენას.
აღნიშნული მეთოდურ მითითების მითითებაში მოცემული მიდგომების მიხედვით ფიზიკურ პირთათვის არაპირდაპირი მეთოდის გამოყენება შესაძლებელია მ.შ. საჯარო მოხელეთა დეკლარაციის მონაცემებისა და სხვა ცნობილი ინფორმაციიდან გამომდინარე თუ აღნიშნული მონაცემებიდან აშკარად იკვეთება საჯარო მოხელეების შემთხვევაში როგორც აქტივების დაუსაბუთებელი ზრდის ასევე არადეკლარირებული ხარჯის გამოვლენის შემთხვევები.
გარდა ზემოაღნიშნულისა მეთოდური მითითება შეიცავს მრავალ სიახლესა და დაზუსტებას არაპირდაპირი მეთოდის მ.შ. მეწარმე სუბიექტებთან მიმართებაში გამოყენებისას ისეთ საკითხებთან მიმართებაში როგორიცაა:
- არსებითობის ზღვრების შემოღება მცირე, საშუალო და მსხვილი გადამხდელებისთვის
- დაზუსტება იმასთან დაკავშირებით თუ რა ჩაითვლება ბუღალტრული აღრიცხვის არ ქონად
- დაზუსტებას იმასთან დაკავშირებით თუ რა ჩაითვლება გადასახადების გამოანგარიშების შესაძლებლობის არ არსებობად
- რა ითვლება ზემოთ ხსენებულ მე-3 პირობიდან ერთზე მეტი პირობის დადგომად.
- და სხვა
თუმცა აღნიშნული სიახლეების მიუხედავად არაპირდაპირი მეთოდის აღნიშნული მეთოდური მითითების არამეწარმე ფიზიკურ პირებზე გამოყენება ცალსახად მნიშნელოვანი სიახლე იქნება შემოსავლების სამსახურის მხრიდან ფიზიკური პირების გადასახადების ადმინისტრირების მიმართულებით, მ.შ საჯარო მოხელეთა დეკლარაციის მონაცემებთან ასევე სხვა ინფორმაციასთან მიმართებაში.
გარდა ამისა მეთოდური მითითების დასკვნით ნაწილში წერია რომ დავის განმხილველი ორგანოების მიერ არ გაითვალისწინება დავის ეტაპზე წარდგენილი ის სააღრიცხვო დოკუმენტაცია ან მისი ნაწილი, რომელიც გადასახადის გადამხდელის მიერ არ იქნა წარდგენილი საგადასახადო შემოწმების დროს, აქედან გამომდინარე გადასახადის გადამხდელთა კომუნიკაციას საგადასახადო შემოწმების დროს ძალიან დიდი მნიშვნელოვა მიენიჭება.
მეთოდური მითითების მიხედვით შემოსავლების სამსახურის მიერ აღნიშნული მეთოდური მითიების გამოყენება 2024 წლის 1 იანვრიდან მოხდება.
მეთოდური მითითების დეტალურად გასაცნობად გთხოვთ იხილოთ შესაბამისი ბმული:
https://infohub.rs.ge/ka/workspace/document/67e8d9bc-ca27-45fa-ac87-93adf6b9dd6d