2023 წლის 7 ივნისს გამოქვეყნდა შემოსავლების სამსახურის უფროსის სამი ახალი სიტუაციური სახელმძღვანელო: N1518 _ ფიზიკურ პირზე საცხოვრებელი ბინის საცხოვრებელი მიზნით გაქირავების შესახებ; N2435 _ ფიზიკური პირის მიმართ საგადასახადო აგენტის ვალდებულების შესრულების შესახებ და N2328 _ ხანდაზმულობის ვადები საგადასახადო დეკლარაციის წარდგენის ვადის დარღვევის შესახებ. განვიხილოთ თითოეული მათგანი ცალ-ცალკე:
1. საცხოვრებელი ბინის საცხოვრებელი მიზნით გაქირავება ფიზიკურ პირზე
როგორც უკვე ვიცით, სსკ-ის 81-ე მუხლის მე-2 და მე-5 ნაწილის თანახმად, საცხოვრებელი ფართობის ორგანიზაციაზე, იურიდიულ პირზე ან ფიზიკურ პირზე საცხოვრებელი მიზნით გაქირავების შედეგად იმ ფიზიკური პირის მიერ მიღებული შემოსავალი, რომელიც ამ შემოსავლიდან გამოქვითვებს არ ახორციელებს, იბეგრება 5%-ით. ამასთან, ფინანსთა მინისტრის N996 ბრძანების 1112 მუხლის თანახმად, ფიზიკური პირი, რომელიც საცხოვრებელ ფართობს აქირავებს საცხოვრებელი მიზნით და არ ახორციელებს ამ შემოსავლიდან გამოქვითვებს, აღნიშნულის თაობაზე შემოსავლების სამსახურს უნდა წარუდგინოს განცხადება და უნდა დარეგისტრირდეს საცხოვრებელი ფართობის გამქირავებელ პირთა რეესტრში.
სიტუაციური სახელმძღვანელოს მიხედვით, თუ ფიზიკური პირი ახორციელებს მის საკუთრებაში არსებული საცხოვრებელი ბინის საცხოვრებელი მიზნით გაქირავებას არამეწარმე ფიზიკურ პირზე და მიღებულ შემოსავალს ბეგრავს 5%-ით გამოქვითვების გარეშე, თუმცა აღნიშნული ფიზიკური პირი არ არის რეგისტრირებული საცხოვრებელი ფართობის გამქირავებელ პირთა რეესტრში, ასეთ შემთხვევაში ის გარემოება, რომ ფიზიკური პირი არ არის რეგისტრირებული გამქირავებელ პირთა რეესტრში, არ უნდა გახდეს ფიზიკური პირისთვის მიღებული შემოსავლის 20%-იანი განაკვეთით დაბეგვრის საფუძველი, მაგრამ განცხადების წარუდგენლობისათვის პირი დაჯარიმდება 100 ლარის ოდენობით სსკის 291-ე მუხლის შესაბამისად.
ამასთან, უნდა გავითვალისწინოთ, რომ საცხოვრებელი ფართობის გამქირავებელ პირთა რეესტრში ინფორმაციის აუსახველობის შემთხვევაში საშემოსავლო გადასახადის 5%-იანი განაკვეთის გამოყენების უფლება შეზღუდულია იურიდიულ პირზე გაქირავების შემთხვევაში და ასეთ შემთხვევაში იურიდიული პირი ვალდებულია გადახდილი ქირის საფასური დაბეგროს გადახდის წყაროსთან 20%-იანი განაკვეთით.
2. ფიზიკური პირის მიმართ საგადასახადო აგენტის ვალდებულების შესრულება
სიტუაციურ სახელმძღვანელოში აღწერილია ისეთი ფაქტობრივი გარემოება, როდესაც საწარმო ფიზიკური პირისათვის მომსახურების ანაზღაურების ნაწილში ასრულებდა სსკ-ის 154-ე მუხლით განსაზღვრულ საგადასახადო აგენტის მოვალეობას. თუმცა მოგვიანებით გამოვლინდა, რომ ფიზიკურ პირს იმ პერიოდზე როდესაც საწარმო აკავებდა გადასახადს, ჰქონდა დღგ-ის გადამხდელად რეგისტრირების ვალდებულება და რეალურად საწარმოს არ ჰქონდა ამ პერიოდზე გადახდის წყაროსთან დაკავების ვალდებულება.
კერძოდ კი, განვიხილოთ ასეთი შემთხვევა:
- ფიზიკურ პირს კომერციული ფართი იჯარით აქვს გაცემული საწარმოზე, იჯარის ყოველთვიური თანხა შეადგენს 1180 ლარს, საიდანაც საწარმო აკავებდა საშემოსავლო გადასახადს 236 ლარს (1180 x 20%).
- საანგარიშო წლის ოქტომბრის თვეში გაირკვა, რომ ფიზიკურ პირს დღგ-ის სავალდებულო რეგისტრაციის ვალდებულება წარმოეშვა 1 მარტიდან, შესაბამისად მან მიმართა საგადასახადო ორგანოს იმავე წლის მარტის თვიდან დღგ-ის გადამხდელად სავალდებულო რეგისტრაციის მოთხოვნით.
- საწარმომ ოქტომბრის თვიდან შეწყვიტა საშემოსავლო გადასახადის დაკავება გადახდის წყაროსთან. ამასთან, იჯარის საკომპენსაციო თანხა (1180 ლარი) არ შეცვლილა.
- ფიზიკურმა პირმა საანგარიშო წლის საშემოსავლო გადასახადის წლიური დეკლარაციის ერთობლივ შემოსავალში ასახა იჯარის თანხა – 12360 ლარი, მ.შ მარტი – დეკემბრის თვეების 10000 ლარი (1180 /1.18 x 10) ასახა დღგ-ის გარეშე, ხოლო იანვარი – სექტემბრის თვეების საშემოსავლო გადასახადის გადაანგარიშების მიზნით წყაროსთან (თვეში 1180 ლარიდან) დაკავებული გადასახადი – 2124 ლარი (236 x 9 ) ჩაითვალა.
- შედეგად გამოვიდა, რომ ორივე მხარის მიერ საერთო ჯამში ბიუჯეტში გადახდილმა თანხამ შეადგინა 2472 ლარი, რაც სწორია, ვინაიდან ეს არის ფიზიკური პირის მიერ მთელი წლის განმავლობაში მიღებული შემოსავლის 12360 (1180*2 + 1000*9) ლარის 20%.
იმის გათვალისწინებით, რომ ფიზიკური პირისათვის მის მიერ გაწეული მომსახურების ღირებულების ანაზღაურებისას აღნიშნული პირი არ იყო რეგისტრირებული დღგ-ის გადამხდელად და ცვლილების გამომწვევი გარემოება დადგა საწარმოს მიერ დეკლარაციების წარდგენის შემდგომ, საშემოსავლო გადასახადის გადახდის წყაროსთან დაკავების პერიოდებში (საანგარიშო წლის მარტი – სექტემბერი) წარდგენილი დეკლარაციები საწარმოს მიერ დაზუსტებას არ ექვემდებარება.
3. ხანდაზმულობის ვადები საგადასახადო დეკლარაციის წარდგენის ვადის დარღვევისას
სიტუაციურ სახელმძღვანელოში წარმოდგენილია ერთი კომპანიის მიერ ხანდაზმულ პერიოდში წარდგენილი დეკლარაციის დაზუსტების ან/და პირველადი დეკლარაციის წარდგენის შემთხვევები:
- შპს-მ 2022 წლის დეკემბრის თვეში წარმოადგინა 2019 წლის იანვრის თვის დღგ-ის დაზუსტებული დეკლარაცია.
შეფასება: ხანდაზმულობის ვადები საგადასახადო ორგანოს მიერ გაგრძელებულია 1 წლით, 2019 წლის პერიოდის ყველა საგადასახადო დეკლარაციაზე 2023 წლის განმავლობაში, რადგან დღგ-ის 2019 წლის იანვრის დაზუსტებული დეკლარაციის წარდგენა შესაბამისობაშია საგადასახადო კოდექსის მე-4 მუხლის მე-7 ნაწილის მოთხოვნასთან, რომლის მიხედვითაც ხანდაზმულობის ვადა გრძელდება 1 წლით, თუკი ხანდაზმულობის ვადის გასვლამდე დარჩენილია 1 წელზე ნაკლები და გადამხდელმა მოახდინა ამ პერიოდის დეკლარაციის წარდგენა/დაზუსტება.
- შპს-მ 2023 წლის იანვარში წარმოადგინა 2019 წლის თებერვლისა და მარტის თვეების დღგ-ს დეკლარაციები
შეფასება: შპს-ს 2019 წლის თებერვლის და მარტის დღგ-ის დეკლარაციების ვადის დარღვევით წარდგენის გამო, საგადასახადო ვალდებულებებთან ერთად დაერიცხება ჯარიმა სსკ-ის 274-ე მუხლის მიხედვით გადასახადის თანხის 10%-ის ოდენობით. ვინაიდან, სსკ-ის მე-4 მუხლის მე-3 და მე-4 ნაწილების მიხედვით, გადასახადის გადამხდელისათვის ამ კოდექსით გათვალისწინებული სანქციის (გარდა საურავისა) დაკისრებისა და შესაბამისი საგადასახადო მოთხოვნის წარდგენის ხანდაზმულობის ვადაა 3 წელი, რომელიც აითვლება საგადასახადო ვალდებულების წარმოშობის კალენდარული წლის დასრულებიდან, თუ ამ კოდექსით გათვალისწინებული სანქციის თანხის გაანგარიშება უკავშირდება საგადასახადო ვალდებულების თანხის ოდენობას, სხვა შემთხვევაში კი საგადასახადო სამართალდარღვევის ჩადენის კალენდარული წლის დასრულებიდან.
- შპს-მ 2023 წლის იანვარში წარმოადგინა 2018 წლის დეკემბრის დღგ-ს დაზუსტებული და 2018 წლის მოგების გადასახადის დეკემბრის თვის პირველადი დეკლარაციები
შეფასება: შპს-ს 2018 წლის დეკემბრის დღგ-ის (დაზუსტებული) და 2018 წლის მოგების გადასახადის (პირველადი) დეკლარაციების მიხედვით საგადასახადო ვალდებულება და სანქციები არ დაერიცხება და არ აისახება ბარათზე.