მცირე ბიზნესის ყოველთვიური დეკლარაციის ფორმა მნიშვნელოვნად იცვლება
2024 წლის 4 დეკემბერს გამოქვეყნდა ცვლილება „სპეციალური დაბეგვრის რეჟიმების გამოყენების შესახებ“ ფინანსთა მინისტრის N999 ბრძანებით დამტკიცებულ ბრძანებაში, რომელიც ძირითადად მცირე ბიზნესის სტატუსის მქონე პირებსა და მათ მიერ წარსადგენი დეკლარაციის ფორმის ცვლილებას ეხება. ცვლილების მიხედვით მნიშვნელოვნად იცვლება მცირე ბიზნესის ყოველთვიური დეკლარაციის ფორმა, რაც ჩვენი აზრით ზოგიერთ შემთხვევაში უმნიშვნელოდ, ზოგ შემთხვევაში კი მნიშვნელოვნად გაზრდის დეკლარაციის შევსებისთვის საჭირო დროს. ცვლილება ეხება სხვა უამრავ საკითხსაც რითაც ზოგიერთ შემთხვევაში ზუსტდება კანონმდებლობაში მანამდე არსებული ორაზროვნება.
1. დეკლარაციაში დეტალურად ჩაიშალა შემოსავლის სახეები
მცირე ბიზნესის სტატუსის მქონე პირების ყოველთვიური დეკლარაციის ცვლილებამდე მოქმედ ფორმაში თვის განმავლობაში მიღებული შემოსავლის მისათითებლად გამოყოფილი იყო მხოლოდ ერთი უჯრა და დეკლარაციის ფორმით არ იყო მოთხოვნილი მიღებული შემოსავლის ჩაშლა სხვადასხვა სახის შემოსავლების მიხედვით. ცვლილების შედეგად დამტკიცებული ფორმის მიხედვით კი უნდა მიეთითოს არა მხოლოდ თვის განმავლობაში მიღებული ჯამური შემოსავალი (დეკლარაციის 17-ე უჯრა), არამედ თვის შემოსავალი უნდა ჩაიშალოს ქვემოთ მითითებული შემოსავლის სახეობების მიხედვით. კერძოდ, დეკლარაციის ფორმას ემატება ნაღდი ფულით ანგარიშსწორებით მიღებული შემოსავლის, პოს-ტერმინალით მიღებული შემოსავლის, უნაღდო ანგარიშსწორებით მიღებული შემოსავლისა და სხვა ფორმით მიღებული შემოსავლის 18-21 სტრიქონებში მითითებული უჯრები:
დეკლარაციის აღნიშნული უჯრების შევსების ვალდებულება უჩნდებათ იმ პირებს ვინც შემოსავლებს აღრიცხავს ე.წ. საკასო მეთოდით, შესაბამისად მათთვის სავალდებულო ხდება მიღებული ჯამური შემოსავლის სხვადასხვა შემოსავლების სახეობების მიხედვით გადანაწილება შესაბამის უჯრებში (18-21 უჯრები), ამასთან 22-24 უჯრების შევსება საკასო მეთოდის გამოყენების შემთხვევაში სავალდებულო არ არის.
გარდა ზემოთ აღნიშნულისა, მცირე ბიზნესის ყოველთვიურ დეკლარაციაში დაბეგვრისგან გათავისუფლებული შემოსავლის მითითებისას უნდა მიეთითოს შემოსავლის გათავისუფლების შესაბამისი კატეგორია (3000 ლარიანი, 6000 ლარიანი თუ სხვა).
უცვლელად გთავაზობთ ფინანსთა მინისტრის N999 ბრძანებაში მოცემულ მაგალითს საკასო მეთოდით დაანგარიშებული შემოსავლის დეკლარირებასთან დაკავშირებით.
მაგალითი 1
პირობა:
გიორგის, რომელიც წარმოადგენს საქართველოს ტერიტორიული მთლიანობისათვის ბრძოლების მონაწილე საქართველოს მოქალაქეს, მინიჭებული აქვს მცირე ბიზნესის სტატუსი და ახორციელებს სურსათის საცალო ვაჭრობას. ამ საქმიანობის ნაწილში 2023 წლის 10 თვეში მიღებულმა დასაბეგრმა შემოსავალმა შეადგინა 300 000 ლარი, მათ შორის, ოქტომბრის თვეში – 30 000 ლარი.
გიორგი ასევე ეწევა სასოფლო-სამეურნეო საქმიანობას, საიდანაც სოფლის მეურნეობის პროდუქციის პირველადი მიწოდებით მიღებულმა ერთობლივმა შემოსავალმა 2023 წლის დასაწყისიდან ოქტომბრის თვის ჩათვლით შეადგინა 150 000 ლარი, მათ შორის, ოქტომბრის თვეში ჩაერიცხა 50 000 ლარი.
ამასთან, დამატებით, მან 2023 წლის განმავლობაში ნოემბრის თვემდე:
− საქართველოს კანონმდებლობის შესაბამისად ლიცენზირებული ფინანსური ინსტიტუტიდან მიიღო პროცენტები 3500 ლარის ოდენობით;
− ფართის იჯარით გაცემიდან საიჯარო ქირის სახით მიიღო შემოსავალი 80 000 ლარის ოდენობით;
− რეზიდენტი საწარმოსგან ხელფასის სახით მიიღო 15 000 ლარის შემოსავალი.
ანალიზი:
გიორგი, არაუგვიანეს 2023 წლის 15 ნოემბრისა, საგადასახადო ორგანოს წარუდგენს მცირე ბიზნესის სტატუსის მქონე პირის საშემოსავლო გადასახადის ყოველთვიურ დეკლარაციას.
დეკლარაციის შესაბამის სტრიქონებში აისახება:
მე-15 სტრიქონში – 450 000 ლარი, რომელიც შედგება:
− ვაჭრობიდან მიღებული დასაბეგრი შემოსავლისაგან წლის დასაწყისიდან ნაზარდი ჯამით 300 000 ლარი.
− სოფლის მეურნეობის პროდუქციის პირველადი მიწოდებით მიღებული ერთობლივი შემოსავლისაგან წლის დასაწყისიდან ნაზარდი ჯამით – 150 000 ლარი;
ამასთან, მცირე ბიზნესის მიერ მიღებულ ერთობლივ შემოსავალში არ აისახება და 500000-ლარიანი ზღვრის განსაზღვრისას მხედველობაში არ მიიღება: ფართის იჯარით გაცემიდან მიღებული შემოსავალი, ხელფასის სახით მიღებული შემოსავალი, საქართველოს კანონმდებლობის შესაბამისად ლიცენზირებული ფინანსური ინსტიტუტიდან მიღებული პროცენტები.
მე-16 სტრიქონში – განაკვეთი 1%, ვინაიდან ამ საქმიანობის ფარგლებში მიღებული ერთობლივი შემოსავალი არ აღემატება 500 000 ლარს;
მე-17 სტრიქონში – 80 000 ლარი (30 000 + 50 000) – მცირე ბიზნესის სპეციალური რეჟიმით დაბეგვრას დაქვემდებარებული დასაბეგრი შემოსავალი ოქტომბრის თვის მიხედვით;
მე-18 სტრიქონში − 30 000 ლარი, სურსათის საცალო ვაჭრობით მიღებული თანხა;
მე-20 სტრიქონი − 50 000 ლარი, სოფლის მეურნეობის პროდუქციის პირველადი მიწოდებით მიღებული თანხა;
25-ე სტრიქონში − 53 000 ლარი (3000 + 50 000) (მ.შ 3000 ლარი − იმის გათვალისწინებით, რომ გიორგი წარმოადგენს საქართველოს ტერიტორიული მთლიანობისათვის ბრძოლების მონაწილე საქართველოს მოქალაქეს, მის მიერ კალენდარული წლის განმავლობაში 3000 ლარამდე მიღებული დასაბეგრი შემოსავალი საშემოსავლო გადასახადით არ იბეგრება. მოცემულ შემთხვევაში იგულისხმება, რომ გიორგის აღნიშნული შეღავათით წინა საანგარიშო პერიოდებში არ უსარგებლია. 50 000 ლარი − საშემოსავლო გადასახადისაგან გათავისუფლებულია სოფლის მეურნეობის პროდუქციის პირველადი მიწოდებით მიღებული დასაბეგრი შემოსავალი, ვინაიდან 2023 წელს ასეთი მიწოდებით მიღებული ერთობლივი შემოსავალი 200 000 ლარს არ აღემატება);
26-ე სტრიქონში − 270 ლარი ((80 000− 53 000)*1%).
2.დარიცხვის მეთოდით დასაბეგრი შემოსავლების დეკლარირება
საქმე გაცილებით რთულდება იმ მცირე ბიზნესის სტატუსის მქონე პირებისთვის ვინც შემოსავლებს ე.წ. დარიცხვის მეთოდით აღრიცხავს, ვინაიდან მათ მიერ მიღებული დასაბეგრი შემოსავლების დეკლარირება გაცილებით უფრო მეტი უჯრის შევსებას მოითხოვს. იმ პირებმა ვინც შემოსავალს აღრიცხავენ დარიცხვის მეთოდით თვის ჯამური შემოსავლის ამსახველ დეკლარაციის 17-ე უჯრაში უნდა შეიტანონ დეკლარაციის 18 − 22 სტრიქონებში ასახული თანხების ჯამს გამოკლებული 23 – 24 სტრიქონებში ასახული თანხების ჯამი:
შედეგად გამოდის, რომ დარიცხვის მეთოდით შემოსავლის დაანგარიშებისას, მცირე მეწარმეები თვის დასაბეგრი შემოსავლის გამოანგარიშებას ახდენენ შემდეგი პრინციპით (ფორმულით):
თვის დასაბეგრი შემოსავალი დარიცხვის მეთოდით = (მიმდინარე პერიოდში მიღებული ფულადი ანაზღაურების თანხებს) + (საქონლის/მომსახურების მიწოდების თანხები რაც არ არის ანაზღაურებული მიმდინარე პერიოდში) – (შემოსავალი რომელიც წინა პერიოდებში იყო დაბეგრილი) – (მიმდინარე პერიოდში მიღებული ავანსები)
აღნიშნული მიანიშნებს იმაზე, რომ დარიცხვის მეთოდით შემოსავლების დეკლარირება მანამდე არსებული ერთი უჯრის შევსების ნაცვლად, გაცილებით უფრო მეტი უჯრის შევსებას გულისხმობს და მოითხოვს წინა პერიოდში დაბეგრილი თანხებისა და მიმდინარე პერიოდებში მიღებული ავანსების შესახებ ინფორმაციის წარდგენას.
უცვლელად გთავაზობთ ფინანსთა მინისტრის N999 ბრძანებაში მოცემულ მაგალითს დარიცხვის მეთოდით დაანგარიშებული შემოსავლის დეკლარირებასთან დაკავშირებით.
მაგალითი 2
პირობა:
გიორგი, რომელიც წარმოადგენს დღგ-ის გადამხდელად რეგისტრირებულ მეწარმე ფიზიკურ პირს და მინიჭებული აქვს მცირე ბიზნესის სტატუსი, ახორციელებს სამშენებლო მასალებით ვაჭრობას. 2024 წლის მაისის თვეში მყიდველისაგან ავანსად ჩაერიცხა 10 000 ლარი. ივნისის თვეში მყიდველს მიაწოდა 15 000 ლარის საქონელი. დარჩენილი თანხიდან მყიდველმა 2000 ლარი ჩაურიცხა იმავე (ივნისის) თვეში, ხოლო 3000 ლარი − ივლისის თვეში. ანგარიშსწორება განხორციელდა უნაღდო ანგარიშსწორების წესით.
იმ დაშვებით, რომ გიორგის სხვა საქმიანობა არ განუხორციელებია და საქონლის ღირებულება მოცემულია დღგ-ის გარეშე, დეკლარაციაში მონაცემები აისახება შემდეგ სახით:
ანალიზი:
გიორგი საგადასახადო ორგანოს წარუდგენს 2024 წლის მაისის, ივნისის და ივლისის თვეების მცირე ბიზნესის სტატუსის მქონე პირის საშემოსავლო გადასახადის ყოველთვიურ დეკლარაციებს.
მაისის თვის დეკლარაციაში:
ავანსად ჩარიცხული თანხა 10 000 ლარი აისახება მე-20 სტრიქონში. იმის გათვალისწინებით, რომ ჩარიცხული ავანსის თანხა, შემოსავლების დარიცხვის მეთოდით აღრიცხვის შემთხვევაში, მცირე ბიზნესის სტატუსის მქონე პირისთვის საშემოსავლო გადასახადით არ იბეგრება, აღნიშნული თანხა იმავდროულად ექვემდებარება 24-ე სტრიქონში ასახვას. შესაბამისად, დასაბეგრი შემოსავლის (სტრ. 17), ერთობლივი შემოსავლის ნაზარდი ჯამის (სტრ.15) და საშემოსავლო გადასახადის თანხის (სტრ.26) გრაფებში აისახება 0 ლარი.
ივნისის თვის დეკლარაციაში:
მიწოდებული საქონლის ღირებულება სრულად ექვემდებარება საშემოსავლო გადასახადით დაბეგვრას, შესაბამისად ნაზარდი ჯამის მე-15 სტრიქონში და დასაბეგრი შემოსავლის მე-17 სტრიქონში აისახება 15 000 ლარი.
ამასთან, იმის გათვალისწინებით, რომ მიწოდებული საქონლის ღირებულებიდან, საანგარიშო თვეში ანაზღაურებულია 2 000 ლარი, აღნიშნული თანხა აისახება მე-20 სტრიქონში, ხოლო სხვაობა 13 000 ლარი ( 15 000 ლარი − 2 000 ლარი) აისახება 22-ე სტრიქონში.
26-ე სტრიქონში აისახება 150 ლარი (15 000 *1%).
ივლისის თვის დეკლარაციაში:
იმის გათვალისწინებით, რომ 3 000 ლარი ანაზღაურებულია ივნისის თვეში მიწოდებული საქონლის ღირებულებიდან, აღნიშნული თანხა არ იღებს მონაწილეობას მე-15 სტრიქონის გაანგარიშებაში, შესაბამისად აღნიშნულ სტრიქონში გადმოიტანება წინა თვის მე-15 სტრიქონში ასახული ნაზარდი ჯამი 15 000 ლარი.
მე-20 და 23 სტრიქონებში აისახება 3 000 ლარი, შესაბამისად, საშემოსავლო გადასახადით დასაბეგრი თანხა 0-ის ტოლი იქნება და მე-17 და 26-ე სტრიქონებში აისახება 0 ლარი.
3.სხვა ცვლილებები და სიახლეები
გარდა ზემოთ აღნიშნულისა მცირე ბიზნესის დეკლარაციის ფორმაში და ასევე დაბეგვრის წესში განხორციელდა სხვა მნიშვნელოვანი დაზუსტებები:
- მე-15 უჯრაში, რომელშიც წლის დასაწყისიდან მიმდინარე პერიოდამდე ნაზარდი ჯამით მიღებული ჯამური შემოსავლის მითითება არის სავალდებულო, დაზუსტდა რომ აღნიშნულ უჯრაში შემოსავალი მიეთითება კალენდარული წლის დასაწყისიდან ნაზარდი ჯამით, საანგარიშო თვის ჩათვლით (მათ შორის საშემოსავლო გადასახადისაგან გათავისუფლებული შემოსავალიც). ამ სტრიქონში არ შეიტანება დაბეგვრის საერთო წესებით მიღებული შემოსავლები: დივიდენდი, პროცენტი, როიალტი, ვალის პატიება, უძრავი ქონების, ავტოსატრანსპორტო საშუალების, ფასიანი ქაღალდების, პარტნიორის წილის რეალიზაციით მიღებული ნამეტი, ქონების იჯარით/უძრავი ქონების ქირით გაცემა, სესხის გაცემიდან მიღებული შემოსავალი, სათამაშო ბიზნესიდან მიღებული მოგებები, ჩუქება, მემკვიდრეობით მიღებული ქონების სახით მიღებული შემოსავალი.
- დაზუსტდა დეკლარაციის ველები, რომლებიც უკავშირდება აგრო და ღვინის ტურიზმით დაკავებული მცირე ბიზნესის სტატუსის მქონე პირების 1%-იან დაბეგვრას, 700 000 ლარამდე მიღებული წლიური შემოსავლის შემთხვევაში.
- და სხვა.
ჩვენი მოსაზრება
მიუხედავად იმისა, რომ ზოგადად დეკლარირებასთან დაკავშირებული სიახლეები და მაგალითებში მოცემული მსჯელობა შეიძლება ითქვას, რომ გასაგებია, გაუგებარია ის თუ რატომ არის საუბარი მეორე მაგალითში დარიცხვის მეთოდით შემოსავლების დათვლის აუცილებლობაზე, მაშინ როდესაც დღგ-ს გადამხდელი პირისთვის დარიცხვის მეთოდის გამოყენებით შემოსავლების დათვლა აღარ არის სავალდებულო რამდენიმე წლის წინ განხორციელებული ცვლილების შემდგომ. აქედან გამომდინარე მიგვაჩნია, რომ მეორე მაგალითი საჭიროებს დაზუსტებას.
ასევე ვთვლით, რომ დასაზუსტებელია შემოსავლის აღრიცხვის დარიცხვის მეთოდიდან საკასო მეთოდზე გადასვლის მსურველ პირებთან დაკავშირებული დეკლარირების ტექნიკური დეტალები. გარდა აღნიშნულისა მიგვაჩნია რომ ახლებური ფორმით დეკლარირებისას შესაძლოა წარმოიშვას სხვა სირთულეები რაც ჩვენი აზრით წინასწარ უნდა იქნას იდენტიფიცირებული და აღმოფხვრილი ფინანსთა სამინისტროსა და შემოსავლების სამსახურის მხრიდან.
მცირე ბიზნესის დეკლარირებასთან დაკავშირებული ცვლილება 2024 წლის დეკემბრის და მის შემდგომ საანგარიშო პერიოდებზე წარსადგენ დეკლარაციებზე გავრცელდება.
ფინანსთა მინისტრის N999-ე ბრძანებაში განხორციელებულ ცვლილებასა და დეკლარაციის ახალ ფორმას (იხ. დანართები) დეტალურად შეგიძლიათ გაეცნოთ ქვემოთ მითითებულ ბმულზე.
ცვლილების შესახებ დეტალური ინფორმაცია იხილეთ ბმულზე:
https://matsne.gov.ge/ka/document/view/6321908?publication=0