ხშირად დაშვებული შეცდომები საერთაშორისო სტანდარტების საფუძველზე წარდგენილ ფინანსურ ანგარიშგებებში
Kreston Georgia პერიოდულად შემოგთავაზებთ რეპორტინგის საინტერესო საკითხებსაც. ამჯერად გთავაზობთ ხშირად დაშვებული შეცდომების მოკლე მიმოხილვას ფას სტანდარტებით (სრული ფასს და მსს ფასს) წარდგენილ ფინანსურ ანგარიშგებებში.
შინაარსი
- ძირითადი საშუალებების მომსახურების ვადების არასწორი შეფასება.
- მოკლევადიანი და გრძელვადიანი ვალდებულებების გაუმიჯნაობა.
- სააღრიცხვო პოლიტიკისა და სააღრიცხვო შეფასების ცვლილების არევა
- ხარჯების წარდგენა არასწორი/ შერეული კლასიფიკაციით.
- მიღებული სასაქონლო ფასდათმობა მარაგების ღირებულებაში.
- საინვესტიციო ქონების ცალკე მუხლად წარუდგენლობა.
- ანარიცხების და პირობითი ვალდებულების წარუდგენლობა.
- დაკავშირებულ მხარეთა განმარტებითი შენიშვნის გამოტოვება.
- საანგარიშგებო პერიოდის შემდეგი მოვლენების უგულებელყოფა.
- შინაარსის ფორმაზე აღმატებულობის პრინციპის იგნორირება.
ძირითადი საშუალებების მომსახურების ვადების არასწორი შეფასება
მოგეხსენებათ, ძირითად საშუალებას აუცილებლად უნდა განესაზღვროს მომსახურების ვადა, რომელშიც ის უნდა გაცვდეს და ბოლოს ძირითადი საშუალების ნეტო საბალანსო ღირებულება ნულს გაუტოლდეს. მომსახურების ვადა შეფასების ან განსჯის საგანია, რაც ეფუძნება იმას, თუ რამდენ ხანს აპირებს კომპანია გამოიყენოს ეს ძირითადი საშუალება. შეფასება გულისხმობს, რომ ის ზუსტი თავიდანვე ვერ იქნება, ამიტომ პერიოდულად უნდა მოხდეს პირველად განსაზღვრული მომსახურების ვადის ცვლილება, რაც ხშირად არ ხდება ხოლმე და შედეგად გვაქვს ფაქტები, როდესაც ძირითადი საშუალება აღრიცხვის მიხედვით მთლიანად ამორტიზებულია, თუმცა რეალურად ის მშვენიერ ფორმაშია და საწარმოც იყენებს მას ამა თუ იმ მიზნით.
თქვენი საწარმოს ფინანსურ ანგარიშგებაში ასეთი შეცდომა არსებობს, თუ:
- გაქვთ ბევრი ისეთი ძირითადი საშუალება, რომლებსაც იყენებთ, მაგრამ მათი NBV=0;
- ძირითადი საშუალების გაყიდვიდან დიდი მოგება ან ზარალი წარმოიქმნება;
- შენობები დიდწილად გაცვეთილია, ხოლო მათი რეალური ღირებულება კი მზარდი.
როგორ უნდა აიცილოთ თავიდან ასეთი შეცდომა? რა თქმა უნდა სტანდარტის მოთხოვნები უნდა გაითვალისწინოთ:
თუ საწარმო ფინანსურ ანგარიშგებას წარადგენს მცირე და საშუალო საწარმოთა ფინანსური ანგარიშგების საერთაშორისო სტანდარტის (მსს ფასს) საფუძველზე, მაშინ, როგორც კი არსებობს რაიმე სახის ნიშანი იმისა, რომ ძირითადი საშუალების ეკონომიკური სარგებელი შეიცვალა, სასიცოცხლო ვადა უნდა გადაიხედოს.
თუ საწარმო ფინანსურ ანგარიშგებას წარადგენს ფინანსური ანგარიშგების საერთაშორისო სტანდარტის (ფასს) საფუძველზე, მაშინ, ძირითადი საშუალების სასიცოცხლო ვადა ყოველწლიურად უნდა გადაიხედოს.
რა შეიძლება იყოს გამოსავალი უკვე განულებული ძირითადი საშუალებების არსებობის შემთხევვაში? თუ არსებითია ასეთი ძირითადი საშუალებები საწარმოსთვის, მაშინ შეიძლება ან რეტროსპექტულად შესწორდეს მომსახურების ვადები – როგორც შეცდომის გასწორება, რადგან შეცდომა იყო ის, რომ არ გადაიხედა ვადები სტანდარტის მოთხოვნის მიხედვით, ან გადაიყვანოთ ძირითადი საშუალების ის კლასი, რომელიც საწარმოსთვის არსებით ძირითად საშუალებებს მოიცავს, გადაფასების მოდელით აღრიცხვაზე. თუმცა ეს ორივე სახის გამოსავალი ძალისხმევას და დანახარჯებს მოითხოვს საწარმოსგან. ამიტომ, თუ საწარმო ამ ძალისხმევასა და დანახარჯებს მიზანშეუწონლად მიიჩნევს მისაღები შედეგის მნიშვნელობასა და არსებითობასთან მიმართებაში, საკმარისია მომავალში მოახდინოთ ასეთი შეცდომის პრევენცია და სისტემატურად გადახედოთ ძირითადი საშუალებების დარჩენილ მომსახურების ვადებს და შეცვალოთ ისინი საჭიროების შემთხვევაში.
- (მსს ფასს: მე-17 განყოფილება; სრული ფასს: ბასს 16)
მოკლევადიანი და გრძელვადიანი ვალდებულებების გაუმიჯნაობა
საწარმომ ფინანსური მდგომარეობის ანგარიშგებაში განცალკევებულად უნდა ასახოს მოკლევადიანი და გრძელვადიანი აქტივები და მოკლევადიანი და გრძელვადიანი ვალდებულებები. გამონაკლისი არის ლიკვიდობის მიხედვით წარდგენილი ფინანსური მდგომარეობის ანგარიშგება, რომელიც მხოლოდ მაშინ უნდა გამოიყენოს საწარმომ, როდესაც ასეთი სახით წარდგენილი ინფორმაცია უფრო საიმედო და შესაბამისია მისთვის. ასეთ შემთხვევაში არც ვალდებულებების და არც აქტივების მოკლევადიანად და გრძელვადიანად დაყოფა არ ხდება. მაგრამ შეცდომას მაშინ ვაწყდებით, როდესაც აქტივები გამიჯნულია ასეთი წესით, ვალდებულებები კი – არა. თუმცა ამ დროს საწარმოს გააჩნია სასესხო ვალდებულებები, საიჯარო ვალდებულებები (მსს ფასს-ით წადგენის შემთხვევაში – ფინანსური იჯარის ვალდებულებები), შეიძლება სხვადასხვა სახის ანარიცხებიც, რომლებიც მოიცავენ როგორც ერთი წლის განმავლობაში, ასევე უფრო გრძელვადიან პერიოდში გადასახდელ თანხებს.
როგორ უნდა აიცილოთ თავიდან ასეთი შეცდომა?
წლის ბოლოსთვის ვალდებულების მომცველ ყველა ხელშკრულებას გადახედეთ თავიდან. ამოიღეთ გადახდის გრაფიკები და ფინანსური ანგარიშგების თარიღიდან მხოლოდ ერთი წლის განმავლობაში გადასახდელები მოახვედრეთ მოკლევადიან ვალდებულებებში, დანარჩენი კი – გრძელვადიანში.
- (მსს ფასს: მე-4 განყოფილება; სრული ფასს: ბასს 1)
სააღრიცხვო პოლიტიკისა და სააღრიცხვო შეფასების ცვლილების არევა
სააღრიცხვო პოლიტიკის ცვლილება საკმაოდ დიდ ძალისხმევას და დანახარჯს მოითხოვს საწარმოს მხრიდან, რადგან ამ დროს გადაანგარიშება უნდა მოხდეს რეტროსპექტულად. ეს ნიშნავ, რომ შესადარისი მონაცემები და ფინანსური ანგარიშგების შემომავალი ნაშთებიც ისე უნდა გადაანგარიშდეს, თითქოს ყოველთვის ახალი პოლიტიკით ხდებოდა აღრიცხვა. მაშინ როდესაც სააღრიცხვო შეფასების ცვლილება მხოლოდ პერსპექტიულად განიხილება, ანუ მიმდინარე პერიოდში და მომავალში გაითვალისწინება.
ზოგჯერ ესა თუ ის შეფასება მიჩნეულია პოლიტიკის ცვლილებად და შესწორებულია შესადარისი მონაცემები, რაც სულაც არ იყო საჭირო. ან პირიქით, პოლიტიკის ცვლილებაა მხოლოდ მიმდინარე პერიოდში შეცვლილი.
როგორ უნდა ავიცილოთ თავიდან? უნდა გაერკვეთ, როგორი სახის ცვლილება განახორციელეთ. თუ ეს იყო:
- საზომის ცვლილება – მაგალითად მარაგების აღრიცხვა FIFO მეთოდიდან საშუალო შეწონილზე გადაიყვანეთ ან პირიქით;
- წარდგენის კრიტერიუმის ცვლილება – მაგალითად, აქტივისა და ვალდებულების ურთიერთჩათვლა, სადაც ეს ნებადართულია, ანგარიშგების მუხლების კლასიფიკაციები, მათი გაერთიანება ან დაშლა, სრული შემოსავლის ანგარიშგებისა და კაპიტალის ცვლილებების ანგარიშგების ნაცვლად მოგებისა და ზარალის და გაუნაწილებელი მოგების ანგარიშგების წარდგენა (მსს ფასს-ით წარდგენილ ანგარიშგებაში),მაშინ ეს იყო პოლიტიკის ცვლილება.
ძირითადი საშუალებების დარჩენილი მომსახურების ვადების ან ცვეთის მეთოდის ცვლილება; დებიტორული დავალიანების გაუფასურება და აღდგენა; ანარიცხის ღირებულების ახალი შეფასება – შეფასების ცვლილებებია.
- (მსს ფასს: მე-10 განყოფილება; სრული ფასს: ბასს 8)
ხარჯების წარდგენა არასწორი/ შერეული კლასიფიკაციი
საწარმომ მოგებისა და ზარალის ანგარიშგებაში უნდა წარმოადგინოს ხარჯების ანალიზი და
ამ მიზნით ხარჯების კლასიფიკაცია უნდა მოახდინოს ეკონომიკური შინაარსის, ან საწარმოში მათი ფუნქციების მიხედვით:
| ეკონომიკური შინაარსის მიხედვით: | ფუნქციების მიხედვით : |
|
|
ხშირია შეცდომა, როდესაც შერეულადაა წარდგენილი ხარჯები. მაგალითად, ხარჯებში ვხედავთ კლასიფიკაციას „გაყიდული საქონლის თვითღირებულება“ და ქვემოთ ამას მოსდევს „ხელფასის ხარჯები“. თუ ფუნქციური დანიშნულების მიხედვით ხარჯების წარდგენა გადაწყვიტა საწარმომ, მაშინ დაქირავებულთა გასამრჯელოების გადანაწილება ფუნქციის მიხედვით უნდა მოხდეს, თვითღირებულებაზე, ადმინისტრაციულსა და კომერციულ ხარჯებზე. ასევე უნდა მოხდეს ცვეთის გადანაწილებაც. თუ ცალკე სურს საწარმოს ჯამურად ხელფასის ხარჯის წარდგენა, მაშინ ეკონომიკური შინაარსის მიხედვით უნდა წარადგინოს საოპერციო ხარჯები მთლიანად.
როგორ უნდა აიცილოთ თავიდან?
- კარგად გააანალიზეთ, რომელ მეთოდზე არჩევანის გაკეთება უფრო საიმედო და შესაბამის ინფორმაციას იძლევა კონკრეტული საწარმოს შემთხვევაში;
- შეგიძლიათ ბუღალტრული აღრიცხვის პროგრამაში ანგარიშგების წარდგენის გასამარტივებლად უფრო მეტად შესაბამისად გადააწყოთ ანგარიშთა გეგმა;
- არ შეურიოთ ერთმანეთში. მკაცრად დაიცავით ან ფუნქციური დანიშნულების მეთოდი, ან ეკონომიკური შინაარსის;
- ცვლილება – პოლიტიკის ცვლილებაა და არ დაგავიწყდეთ შესადარისის ყურადღებით შეცვლა შესაბამისად.
- (მსს ფასს: მე- 5 განყოფილება; სრული ფასს: ბასს 1)
მიღებული სასაქონლო ფასდათმობა მარაგების ღირებულებაში
სავაჭრო დათმობა, სხვადასხვა სახის ფასდათმობები და სხვა ანალოგიური მუხლები არ ჩაირთვება შეძენის დანახარჯების გაანგარიშებაში. ხშირია შეცდომა, როდესაც მიღებული ფასდათმობა უგულებელყოფილია მარაგის ღირებულებაში და შესაბამისად წარდგენილი ფინანსური ანგარიშგება რამდენიმე არასწორ მუხლს შეიცავს. მაგალითად:
მარაგის ნაშთი, რომლის ღირებულება შემცირებული უნდა იყოს მიღებული ფასდათმობით, წარდგენილი კი უფრო დიდი ღირებულებითაა;
გაყიდული საქონლის თვითღირებულება, რომელიც ასევე ნაკლები ღირებულებით უნდა იყოს წარდგენილი, მაგრამ ფასდათმობა მარაგის ღირებულებაში არ იყო გათვალისწინებული და მისი ჩამოწერაც პირვანდელი ღირებულებით მოხდა;
არასაოპერაციო შემოსავალი, სადაც ხშირ შემთხვევაში მიღებული ფასდათმობაა ასახული, სავაჭრო ვალდებულების შემცირების შედეგად, რაც არასწორია და სწორედ ამ ნაწილს მარაგების ღირებულების შესამცირებლად უნდა ემოქმედა;
როგორ უნდა აიცილოთ თავიდან ასეთი შეცდომა?
როდესაც ყიდვისას უკვე იცით, რომ ფასდათმობას იღებთ – უკვე ინვოისშია ასახული ფასდათმობა, ან წარსული გამოცდილებიდან /თანამშრომლობიდან გამომდინარე იცით, რომ მიიღებთ გარკვეულ ფასდათმობას, თავიდანვე გაითვალისწინეთ აღრიცხვაში და ფასდათმობილი ღირებულებით ასახეთ მარაგიც და ვალდებულებაც;
თუ ფასდათმობის მიღება სხვადასხვა ფაქტორზეა დამოკიდებული და მოგვიანებით დააზუსტებს მომწოდებელი ღირებულებას, მაინც გაითვალისწინეთ წარდგენილ ანგარიშგებაში ფასდათმობა, თუ ეს ინფორმაცია თქვენთვის ხელმისაწვდომი იქნება ანგარიშგების გამოცემამდე;
ხოლო თუ მიღებული ფასდათმობა საკმაოდ გვიან – შესაბამისი პერიოდის ფინანსური ანგარიშგების გამოცემის შემდეგ გახდება ცნობილი, ასეთ შემთხვევაში მოგიწევთ არასაოპერაციო შემოსავლის აღიარება და წარდგენილი მარაგის ღირებულება დარჩება ფასდათმობის გათვალისწინების გარეშე.
- წლის ბოლოს ყურადღებით გადახედეთ თქვენ ხელშეკრულებებს და შეთანხმებებს, რომელ შეძენებზე შეიძლება გეკუთვნოდეთ ფასდათმობა, გაარკვიეთ და ამოიღეთ თვითღირებულებიდან და ვალდებულებიდან;
- თუ წლის ბოლოსთვის ჯერ კიდევ ფასდათმობის მიღებისთვის დადებული რაიმე პირობა შესრულებული არ არის, მაგრამ უკვე არსებული მონაცემებით ნათელია, რომ შესრულდება, მაინც ამოიღეთ მოსალოდნელი ფასდათმობა მარაგების ღირებულებიდან.
- (მსს ფასს: მე-13 განყოფილება; სრული ფასს: ბასს 2)
საინვესტიციო ქონების ცალკე მუხლად წარუდგენლობა
განმარტების თანახმად, საინვესტიციო ქონება არის ისეთი უძრავი ქონება (მიწა ან შენობები, ან შენობის ნაწილი, ან ორივე ერთად), რომელსაც ფლობს მესაკუთრე, ან მოიჯარე ფინანსური იჯარის პირობებით, საიჯარო შემოსავლების მიღების ან ღირებულების ზრდის, ან ორივე მიზნით.
თუ საწარმოსთვის ძირითად საქმიანობას უძრავი ქონების იჯარა არ წარმოადგენს და ეს დამატებითი შემოსავლის წყაროა, არ აქცევენ შესაბამის ყურადღებას ასეთი ქონების შესაბამის მუხლში წარდგენის საკითხს და ის ძირითადი საშუალებების მუხლშია ხშირად დაჯამებული. ეს თავისთავად შეცდომაა და ასეთი სახის ქონება ცალკე მუხლად – საინვესტიციო ქონებად უნდა იქნას წარდგენილი.
როგორ უნდა აიცილოთ თავიდან ასეთი შეცდომა?
- შეამოწმეთ, არის თუ არა კომპანია მეიჯარე რომელიმე უძრავი ქონების;
- ან ხომ არ არის მოიჯარე (ფინანსური მოიჯარე მსს ფასს შემთხვევაში) ასეთი ქონების, რომელსაც იჯარით გასცემს თავადაც;
- თუ არის, ასეთი უძრავი ქონება გადაიყვანეთ ცალკე ანგარიშზე, რათა ფინანსურ ანგარიშგებაში ცალკე მუხლად – საინვესტიციო ქონებად – წარადგინოთ;
საინვესტიციო ქონების წარდგენა შესაძლებელია როგორც რეალური ღირებულების ცვლილების მეთოდით, ასევე ისტორიულ ღირებულებას მინუს ცვეთა და გაუფასურების მეთოდით. როდის რომელი მეთოდით წარდგენაა უმჯობესი და ნებადართული თვითოეული საერთაშორისო სტანდარტის მიხედვით (ფასს და მსს ფასს), ასევე რას გულისხმობს რეალური ღირებულების ცვლილების მეთოდით წარდგენა უფრო ზუსტად, ეს ცალკე განხილვის თემაა და ამ თემით კრესტონ ჯორჯია აუცილებლად დაგიბრუნდებათ.
- (მსს ფასს: მე-16 განყოფილება; სრული ფასს: ბასს 40)
ანარიცხების და პირობითი ვალდებულების წარუდგენლობა
როდესაც საწარმოსთვის არსებობს გარემოება, რის გამოც მოსალოდნელია საწარმოდან რესურსების გადინება, საერთაშორისო სტანდარტები ითხოვს ანარიცხის აღიარებას ფინანსურ ანგარიშგებაში – ერთის მხრივ ხარჯის აღიარებას მოგებისა და ზარალის ანგარიშგებაში და მეორეს მხრივ ვალდებულების აღიარებას ფინანსური მდგომარეობის ანგარიშგებაში.
ანარიცხი ისეთი სახის ხარჯი და ვალდებულებაა, რასაც ყოველდღიური საოპერაციო საქმიანობა არ მოიცავს, ამიტომ ის ბუღალტრულ აღრიცხვაში არ ხვდება და შეცდომაც აქედან მოდის – ფინანსურ ანგარიშგებაში წარდგენაც ამიტომ ავიწყდებათ. ანარიცხი შეიძლება გამოწვეული იყოს სხვადასხვა სახის სასამართლო დავებით, გაყიდულ პროდუქციაზე გარანტიების გაცემით ან სხვა სახის გარემოებებით, რაც საწარმოს ვალდებულებას უჩენს.
საერთაშორისო სტანდარტები ასევე ითხოვენ ფინანსურ ანგარიშგებაში ისეთი ვალდებულების გამჟღავნებას, რომელზეც შესაბამის პირებს შეუძლიათ გააკეთონ შეფასება, რომ მოსალოდნელი არ არის რესურსის გადინება, მაგრამ შესაძლოა ეს მოხდეს. ეს პირობითი ვალდებულებაა, რომლის ვალდებულების და ხარჯის სახით ასახვას სტანდარტი ცხადია არ ითხოვს, მაგრამ აუცილებლად ითხოვს მის განმარტებით შენიშვნაში აღწერას.
როგორ უნდა აიცილოთ თავიდან შეცდომა, რასაც ანარიცხის წარუდგენლობა და პირობითი ვალდებულების გაუმჟღავნებლობა ქვია?
- ფინანსური ანგარიშგების შედგენისას მიიღეთ ინფორმაცია იურისტისგან, მომსახურე იურიდიული კომპანიისგან ან დირექტორებისგან არსებული სასამართლო დავების შესახებ და გაიგეთ მოლოდინები;
- გაარკვიეთ, რომელ პერიოდებთანაა დაკავშირებული საჩივრები;
- მოიძიეთ ისეთი ხელშეკრულებები, სადაც გარანტიებს გასცემს კომპანია და ჩაატარეთ ანალიზი, როგორი იყო მსგავს ხელშეკრულებებზე წარსული გამოცდილება
- მოიძიეთ, ხომ არ აქვს აღებული კომპანიას ვალდებულება რომელიმე საწარმოო დანადგარის ან სხვა ძირითადი საშუალების მომსახურების პერიოდის ბოლოს ტერიტორიის აღსადგენი სამუშაოების ვალდებულება.
- გაითვალისწინეთ ფულის დროში ღირებულება.
- (მსს ფასს: 21-ე განყოფილება; სრული ფასს: ბასს 37)
დაკავშირებულ მხარეთა განმარტებითი შენიშვნის გამოტოვება
ძალიან მნიშვნელოვანია საწარმომ ფინანსურ ანგარიშგებაში წარადგინოს განმარტებითი შენიშვნა დაკავშირებულ მხარეებთან განხორციელებულ ოპერაციებსა და ნაშთებზე. ეს ინფორმაცია ფინანსური ანგარიშგების მომხმარებლისთვის შეიძება უმნიშვნელოვანესიც კი იყოს. ხშირად კი ის საერთოდ გამოტოვებულია.
მივყვეთ სტანდარტის მოთხოვნებს:
ვინ ითვლებიან დაკავშირებულ მხარეებად?
ესენი არიან უმაღლესი რანგის ხელმძღვანელობის წარმომადგენელი პირები, მაკონტროლებელი პირები და ასევე მნიშვნელოვანი გავლენის მქონე პირები. ჯგუფში შემავალი საწარმოები ერთმანეთისთვის, მეკავშირე საწარმო და ერთობლივი საქმიანობის საწარმო, საწარმოები ერთმანეთისთვის, რომლებსაც ერთი და იგივე პირი აკონტროლებს, საწარმო, რომელიც მმართველობითი ხასიათის მომსახურებას ეწევა და სხვა.
რის შესახებ უნდა გამჟღავნდეს ინფორმაცია?
თითქმის ყველა ოპერაციასა ნაშთზე, რაც შეიძლება საწარმოებს ერთმანეთთან ქონდეთ: საქონლის ყიდვა ან გაყიდვა, უძრავი ქონების ან სხვა აქტივების ყიდვა/გაყიდვა, მომსახურების გაწევა ან მიღება, იჯარა, სესხების გაცემა და მიღება და სხვა.
ჩამოთვილი ოპერაციები და მათ შედეგად საანგარიშგებო თარიღისთვის არსებული ნაშთები ცალ-ცალკე უნდა იყოს წარმოდგენილი თითოეული კატეგორიის დაკავშირებული მხარისთვის:
- რომლებიც აკონტროლებენ, ერთობლივად აკონტროლებენ ან გააჩნიათ მნიშვნელოვანი გავლენა ანგარიშვალდებულ საწარმოზე;
- რომლებსაც აკონტროლებს, ერთობლივად აკონტროლებს, ან გააჩნია მნიშვნელოვანი გავლენა ანგარიშვალდებულ საწარმოს;
- საწარმოს ან მისი სათავოს უმაღლესი რანგის ხელმძღვანელი პერსონალი (ერთობლივად);
- სხვა დაკავშირებული მხარეები
უნდა გამჟღავნდეს უმაღლესი რანგის ხელმძღვანელი პერსონალის კომპენსაცია ერთობლივად.
მნიშვნელოვანია ასევე გამჟღავნებული იყოს ინფორმაცია სათავოს და მის შვილობილებს შორის ურთიერთობაზე, იმის მიუხედავად, მათ შორის განხორციელდა თუ არა ოპერაციები; სათავო საწარმოსა და, თუ განსხვავებულია, საბოლოო მაკონტროლებელი მხარის სახელწოდებები, ყველაზე ზემდგომი რანგის სათავო საწარმოს სახელწოდება (თუ არსებობს), რომელიც აქვეყნებს ფინანსურ ანგარიშგებას.
როგორ უნდა აიცილოთ თავიდან ასეთი შეცდომა?
- შექმენით ანგარიშვალდებული საწარმოს დაკავშირებული მხარეების სია;
- გადაამოწმეთ ყოველი საანგარიშგებო თარიღისთვის, ცვლილება ხომ არ მომხდარა მასში;
- დააჯამეთ ოპერაციები და ნაშთები, მოთხოვნილი შინაარსების მიხედვით;
- არ გამოგრჩეთ შესადარისი ინფორმაცია;
- ხელმძღვანელობის ანაზღაურებაში შეიყვანეთ ბონუსები და ყველა სახის სარგებელი.
(მსს ფასს: 33-ე განყოფილება, სრული ფასს: ბასს 24)
საანგარიშგებო პერიოდის შემდეგი მოვლენების უგულებელყოფა
საანგარიშგებო პერიოდის შემდეგი მოვლენები არის ისეთი მოვლენები, რომლებიც მოხდება საანგარიშგებო პერიოდის დასრულების შემდეგ ფინანსური ანგარიშგების გამოცემის დამტკიცებამდე. შემდეგი მოვლენები არის მაკორექტირებელი – ისეთი, რომლითაც უნდა დაკორექტირდეს საანგარიშგებო პერიოდის მონაცემები, და არამაკორექტირებელი – ისეთი, რომელიც უნდა გამჟღავნდეს შესაბამის განმარტებით შენიშვნაში. ხშირია შეცდომა, როდესაც მოვლენა, რომლის განმარტებას საერთაშორისო სტანდარტი ითხოვს, არ არის გაჟღერებული განმარტებით შენიშვნაში, და ზოგჯერ საერთოდ ასეთი განმარტებითი შენიშვნა გამოტოვებულია.
საანგარიშგებო პერიოდის შემდეგი მოვლენები, როდესაც საჭიროა საანგარიშგებო პერიოდის მონაცემების დაკორექტირება:
- სასამართლო დავის გადაწყვეტა, რომელიც ადასტურებს, რომ საწარმოს საანგარიშგებო პერიოდის ბოლოსთვის უკვე ჰქონდა მიმდინარე ვალდებულება, ან არსებობდა ვალდებულება და დასაკორექტირებელია.
- ინფორმაციის მიღება, რომელიც მიანიშნებს, რომ აქტივი გაუფასურებული იყო საანგარიშგებო პერიოდის ბოლოსთვის, ან აღიარებული გაუფასურების ზარალი დასაკორექტირებელია. (მომხმარებლის გაკოტრება ან მარაგის გაყიდვა საბალანსოზე დაბალ ფასად.)
- საანგარიშგებო თარიღამდე შეძენილი აქტივების თვითღირებულების, ან აქტივების გაყიდვიდან მიღებული შემოსულობის განსაზღვრა საანგარიშგებო პერიოდის შემდეგ;
- გადასახდელი პრემიების განსაზღვრა საანგარიშგებო პერიოდის დასრულების შემდეგ;
- თაღლითობის ან შეცდომების აღმოჩენა, რომელიც ადასტურებს, რომ ფინანსური ანგარიშგება მცდარია.
საანგარიშგებო პერიოდის შემდეგი მოვლენები, რომელთა განმარტებით შენიშვნაში გაჟღერებაა საჭირო:
- მნიშვნელოვანი საწარმოთა გაერთიანებები ან მსხვილი შვილობილის გაყიდვა;
- ოპერაციის (საქმიანობის) შეწყვეტის გეგმის გამოცხადება;
- მნიშვნელოვანი აქტივების შესყიდვები ან საწარმოდან გასვლა, ან გაყიდვის გეგმები;
- ძირითადი საწარმოო მოწყობილობების განადგურება;
- მსხვილმასშტაბიანი რესტრუქტურიზაციის გამოცხადება ან დაწყება;
- საწარმოს წილობრივი ან სავალო ინსტრუმენტების გამოშვება ან გამოსყიდვა;
- უჩვეულოდ დიდი ცვლილებები აქტივის ფასებში ან სავალუტო კურსებში;
- ცვლილებები საგადასახადო განაკვეთებში ან საგადასახადო კანონმდებლობაში;
- საანგარიშგებო პერიოდის შემდეგი მოვლენებიდან წარმოშობილი სასამართლო პროცესის დაწყება.
როგორ უნდა ავიცილოთ თავიდან შემდგომ მოვლენებთან დაკავშირებული შეცდომა?
ყურადღებით გადახედეთ ფინანსური ანგარიშგების თარიღიდან მისი ხელმოწერის თარიღამდე პერიოდის ბანკის ამონაწერებს, საბუღალტრო გატარებებს, ხელშეკრულებების რეესტრს, დამფუძნებელთა ოქმებს და დირექტორის ბრძანებებს, ხომ არ იკვეთება ისეთი მოვლენა, რაც ზემოთ ჩამონათვალშია მოცემული. მიანიჭეთ შესაბამისი კვალიფიკაცია – არის მაკორექტირებელი და არამაკორექტირებელი და ასახეთ შესაბამისად.
(მსს ფასს: 32-ე განყოფილება, სრული ფასს: ბასს 10)
შინაარსის ფორმაზე აღმატებულობის პრინციპის იგნორირება
შინაარსის ფორმაზე აღმატებულობის პრინციპის დაცვა ნიშნავს, რომ ოპერაციები და მოვლენები უნდა აისახოს მათი შინაარსის საფუძველზე და არა მხოლოდ სამართლებრივი ფორმის შესაბამისად. ხშირ შემთხვევაში ეს ორი იგივეა, მაგრამ არა ყოველთვის. შეცდომასაც იმ შემთხვევაში აქვს ხშირად ადგილი, როდესაც განსხვავდება შინაარსი ფორმისგან და აღრიცხვა ფორმის მიხედვით ხდება.
ამ შემთხვევაში ყველაზე გავრცელებულ ორ კლასიკურ მაგალითს მოვიყვან, თუმცა ბევრია ასეთი მაგალითები.
ამონაგები გრძელვადინი კონტრაქტებით გაწეული მომსახურებიდან
(მსს ფასს: 23-ე განყოფილება, სრული ფასს: ფასს 15)
ორივე სტანდარტი მოითხოვს, რომ ამონაგები მომსახურებიდან, რომელიც ერთ საანგარიშგებო პერიოდს სცდება, უნდა განაწილდეს ყველა მოცულ პერიოდზე გაწეული დანახარჯების პროპორციულად ან სხვა უფრო შესაფერისი მეთოდით, მიუხედავად იმისა, რომ კონტრაქტით შესრულება პერიოდის ბოლოს მთავრდება და/ან ანაზღაურება სულ სხვა მეთოდით ხდება.
ამონაგების აღიარების თემა რა თქმა უნდა ძალიან ფართეა და ბევრი ნიუანსია სტანდარტში განსახილველი, ამიტომ ამ თემით ცალკე დაგიბრუნდებით, თუმცა ამ შემთხვევაში წარმოგიდგინეთ, როგორც ხშირად დაშვებული შეცდომა, როგორც შინაარსის ფორმაზე აღმატებულობის პრინციპის იგნორირება.
ფინანსური იჯარა (მსს ფასს: მე-20 განყოფილება, სრული ფასს: ფასს 16-იჯარა)
ფინანსური იჯარის შინაარსი ხომ ფინანსური მეიჯარისგან მიღებული სესხით აქტივის შეძენაა მოიჯარისთვის, ამიტომაც აქტივი თავიდანვე მოიჯარესთან უნდა აისახოს და შესაბამისი ვალდებულებაც სრულად, დღევანდელი ღირებულებით. ფინანსური მეიჯარისთვის კი სესხის გაცემაა ფინანსურ მოიჯარეზე საიჯარო აქტივის შეძენისთვის, რასაც მომავალში საპროცენტო განაკვეთის გათვალისწინებით დაუფარავს მოიჯარე. ამიტომ ფინანსურ მეიჯარესთან თავიდანვე სრულად მისაღები თანხა აღიარდება ფინანსურ მოთხოვნად, დისკონტირებული ღირებულებით.
იჯარის თემაც საკმაოდ ვრცელია და ცალკე სტატიის ღირსია, ამ თემითაც დაგიბრუნდებით, მითუმეტეს, რომ განსხვავება მნიშვნელოვანია სრულ ფასსა და მსს ფასს-ის მოთხოვნებს შორის მას შემდეგ, რაც ფასს 16 ძალაში შევიდა. ამ სემთხვევაში, მხოლოდ შინაარსის ფორმისგან განსხვავებულობაზე გავაკეთოთ აქცენტი.
როგორ უნდა აიცილოთ თავიდან შინაარსის ფორმაზე აღმატებულობის პრინციპის უგულებელყოფა?
ყოველთვის ყურადღებით შეისწავლეთ ახლად შეთანხმებული ხელშეკრულებები ისეთი გარიგებების შესახებ, რომელთა ეკონომიკური შინაარსი შეიძლება განსხვავდებოდეს მათი ფორმისგან და გადაიანგარიშეთ შესაბამისი ანგარიშები და მუხლები შინაარსის მიხედვით.
- (მსს ფასს: მე-2 განყოფილება, სრული ფასს: კონცეპტუალური საფუძვლები)
იმედი მაქვს, ზემოთ განხილული შეცდომების ანალიზი გარანტია იქნება იმისა, რომ სტატიის მკითხველის მიერ შედგენილ ანგარიშგებებში ასეთი შეცდომები ნამდვილად არ იქნება. წარმატებებს გისურვებთ!
შპს კრესტონ ჯორჯია
თამარ ჩხეიძე
მმართველი დირექტორი, IFRS ექსპერტი